مصاحبه نشریّه «حیدربابا» با دکتر خانگلدی اونق، نویسنده اثر ماندگار «دیوان جهانشاه حقیقی» در تورنتو

شماره 58 نشریّه حیدربابا – تورنتو

… این اثر بر محوریّت دستوری زبان ترکی تورکمنی با کلمات عربی، فارسی همچون تار و پود چنان بهم بافته شده است که در آن سیمای یک جامعه سه زبانه سنتی را با تمام رنگارنگی خود مشاهده میکنیم که بر پایه یک سیستم حکومتی محروسه که در بطن خود دموکراسی سنتی را پرورش می دهد، بنا شده است. …

یاشار پورعلی: آشنایی مختصری با نویسنده «دیوان جهانشاه حقیقی»:

این بار در خدمت همکار عزیزمان دکتر خانگلدی هستیم تا صحبتی داشته باشیم از اثر ماندگار ایشان که به تازگی به چاپ رسیده است.

دکتر خانگلدی اونق در ۴ دی ماه ۱۳۳۵ در شهر خوجه نفس از توابع شهرستان بندرترکمن استان گلستان به دنیا آمد. تحصیلات ابتدایی را در زادگاه خود و متوسطه را در بندرترکمن به پایان رسانید، سپس وارد دانشکده تربیت معلم گرگان شد.

 در دوران تحصیلات علاقه ای وافر به موسیقی، نقاشی و شعر و ادبیات و مسایل فرهنگی – اجتماعی داشت. در اوایل انقلاب اسلامی ایران برای ادامه تحصیل به کشور شوروی سایق و متعاقب آن به کشور ترکمنستان سفر کرد پس از پایان تحصیلات تا سال ۱۹۹۵ در انستیتو دولتی آزادی عشق آباد به تدریس مشغول شد.

پایان نامه دکتری وی در موضوع «تاریخ فرهنگ، اتنولوژی، اقتصادی و اجتماعی ترکمنان ایران» بوده است.
وی خدمات فرهنگی و مشاغل متعددی را در کشور ترکمنستان انجام داده از آن جمله شرکت در تأسیس و راه اندازی دانشکده های آموزشی زبان های خارجی در انستیتو دولتی آزادی عشق آباد، فوق کارشناس علمی آکادمی علوم جمهوری ترکمنستان، از مؤسسین کانال هفت زبان تلویزیون جمهوری ترکمنستان، همچنین در کنار سمت علمی – پژوهشی پژوهشکده تاریخ، یکی از مشاورین وزیر مشاور ریاست جمهوری ترکمنستان بوده است.

وی در سال ۲۰۰۵ به کشور کانادا عزیمت کرد و در حال حاضر از جمله شهروندان این کشور در تورنتو اقامت دارند.[1] و از آن وقت تا حالا در نشریّه «حیدربابا» فعالیّت می کنند.

بریده نشریه شماره 58 ح. ب. مدیا

یاشار پورعلی:
ضمن سلام و تبریک به مناسبت انتشار دیوان وزین جهانشاه حقیقی به دکتر خانگلدی، امروز در خدمت ایشان هستیم و سر صحبتهایی چند در رابطه با انتشار اثر جهانشاه حقیقی باز کردیم و جهت آشنایی خوانندگان نشریه با این اثر ماندگار، این مصاحبه را در این شماره از نشریّه حیدربابا به دقت خوانندگان می رسانیم.
آقای دکتر! چطور شد دست به انتشار اثر وزینی چون «دیوان جهانشاه حقیقی» پرداختید؟
دکتر خانگلدی اونق:
با عرض سلام متقابل و خسته نباشید به سردبیر محترم نشریّه حیدربابا جناب آقای یاشار پورعلی. از اینکه زحمت کشیدید و راجع به فعالیّتهای فرهنگی تورک زبانان سر و صحبت هایی را باز کردید، بسیار ممنونم و امیدوارم در جهت اعتلای تاریخ و ادبیّات ملی تورکزبانان ایران موفق و پیروز باشید.
باری، نزدیک به یک قرن است که بخش قابل ملاحظه ای از تاریخ و ادبیات ترکمنی در ایران که قدمتی هزار ساله در این محدوده جغرافیائی دارد، بدلیل اعمال سیاستهای آسیمیلاسیون (Assimilation) از جانب قدرتهایی که بر محور تعریف «پان ملی» خود سیاستگذاری کرده بودند، به تحریف و از بین بردن حیات تاریخی ملل تورک در ایران انجامیده و باعث فراموشی این صفحات زرین تاریخ از ذهن جستجوگر نسلهای امروز کشورمان گردیده است.
تاریخ ملل ترک در ایران در سخت ترین شرایط حیات خود که مربوط به قرون XIV-XV میشود، دستخوش تاراج متخاصمان داخلی و خارجی گردیده بود. یکی از این دورانهای تاریخی و ادبی ِ حیات ادبیات ترک و ترکمن در ایران مربوط به دو سلسله قاراقویونلوی ها و آق قویونلوی ها می باشد که در پی کسب استقلال و تمامیت جغرافیائی معینی از امپراطوری آباء و اجدادی شان پس از حکومتهای محروسه سلاطین سلجوقی و خوارزمشاهی که در آن دوران دستخوش حملات پی در پی مغولها قرار گرفته بود، توانستند محدوده های حکمروائی خود را در ایران مرزبندی نمایند. این دوره از تاریخ که باید و شاید لایق پژوهش و تحقیق از جانب مورخین آگاه و بی غرض می بایست می بود، از نظرها دور داشته شده است.

جلد نشریّه "حیدربابا"

یاشار پورعلی:
اصولا «تاریخ تورکمانی» به چه دوره ای از تاریخ ایران و جهان مربوط می شود؟
د. خانگلدی اونق:
سخن در مورد این دوره از تاریخ تورکمانی ایران و جهان مطاوی وزینی است که آن از دوره غزنویان (بیهقی) شروع و تا اوایل دوره صفویان (خواندمیر) تداوم می یابد. این بخش از تاریخ مستلزم تحقیقات گسترده از جانب مورخین و متخصصین دست اندرکار و بیطرف می باشد.

در تاریخ ایران دوره ای داریم با عنوان «تاریخ دوره تورکمانی» که آن مربوط میشود به حضور «ترکمنان غزنوی، سلجوقی، خوارزمشاهیان، قاراقویونلی و آق قویونلی» ( … این دوره، از تواریخ بیهقی تا خواندمیر به طول می انجامد.) که در بعداز سلسله اخیر با تغییر مذهب گروهی از ترکمنان در قرن XVI – XV، از قبیل صفویان، افشاریان، بیکدلی ها، اوستی تاچلی ها(استاچلو)، قاجاریان، ذواالقدر و … در دوره صفویان امَا، مسیر تاریخ تغییر می کند. این دوره از تاریخ در نزد مورَخین، محدثین و محققین جهانی به «تاریخ دوره تورکمانی» معروف شده است. این مبحث مربوط به اواخر همان دوره از تاریخ تورکمن است که آن مصادف می گردد با دوره رنسانس در اروپا که در حال گذار به قرون جدید می باشد. ما در این مجموعه از دیوان اشعار، ضمن پرداختن به آثار و زندگینامه یکی از پادشاهان شجاع تورکمن جهانشاه قاراقویونلی متخلص به «حقیقی» که در قرون XV-XIV میزیسته، اختصاص داده شده است که در آن به بررسی تاریخ و آثار مربوط به این پادشاه و همچنین در حول و حوش تاریخ و ادبیات ترکمن در ادوار مختلف و در مورد پیشکسوتان علوم که منتسب به اوغوزی می باشند، پرداخته میشود.

ولیکن ما در اینجا گوشه ای از آن دوران را که مربوط به حکومت قاراقویونلی ها به سرکردگی و حکمروائی پادشاه عارف و اندیشمند این سلسله، جهانشاه قاراقویونلی ملقب به «حقیقی»، پادشاهی که مسلح به افکار و اندیشه های پیشرفته ترین حرکتهای سیاسی – اجتماعی دوران خود یعنی مکتب حروفیزم بود که به جرأت میتوان گفت که این مکتب نطفه و بستر سکولاریزم و دیالکتیک ماتریالیسم تاریخی امروزین است، می پردازیم.

در این اثر ضمن اشاره و کند و کاو حوادثی چند که در آن ایام در حکومت های تورکمانی ایران رخ داده و سرنوشت ساز بوده است، عمدتاً به ادبیات آن دوره که منتج از مجموعه ای از اشعار پادشاه عارف و اندیشمند ترکمن جهانشاه حقیقی است، پرداخته و از زیر و بم های ادبیات ترک و ترکمن آن دوره سخن به میان می آوریم.
برای اینجانب، آن دوره از حیات ادبی و تاریخی ترکمنها در محدوده جغرافیائی حکومتهای محروسه آن زمان ایران، همیشه تحت سؤال بزرگی بود که درصورت دستیابی به منابع و مأخذی که حوادث و اوضاع سیاسی و اجتماعی آن دوره را بازگو کند، پاسخ یافته می شد. از این رو علاوه بر مطالعه منابع موجود در کتابخانه های آکادمی علوم ترکمنستان، انستیتو پژوهشی نسخ خطّی یا دستنوشته های تاریخی ترکمنستان و کتابخانه دولتی آن، و … می بایست به سایر منابع که در کشورهای دیگر موجود بود، دسترسی پیدا میکردم، که این امر با اعزام گروهی از هیئت های کارآمد علمی – پژوهشی ویژه، از جانب مراکز علمی جمهوری ترکمنستان، به کشورهایی نظیر ترکیه، مصر، پاکستان، هندوستان، ایران، ارمنستان و …، انجام گرفته بود، امکانپذیر گشت.

بعد از فروپاشی شوروی در سال ۱۹۹۱/م. كشورهای تازه استقلال یافته از آن که عمدتاً ترک زبان هستند، با همدیگر روابط دیپلماتیك علمی و فرهنگی نزدیکی را آغاز كرده بودند. بویژه کشورهای ترک زبان به دنبال هویت یابی تاریخی، پس از محدویتهایی که در شوروی سابق روا داشته شده بودند، در جهت یافتن ادبیات گذشته خود، متوجه آن کشورهایی شده بودند که زمانی تحت سیطره حکام ترکمانی قرار داشتند، از جمله این روابط با این آماج بین جمهوریهای ارمنستان و تركمنستان ایجاد شده بود که در طیّ آن متخصّصین و پژوهشگران دو کشور در آکادمی و مراکز علمی – تاریخی کشورهای متبوع خود موفّق شدند یکسری پژوهشهای علمی و تاریخی را بانجام برسانند. از پژوهشکده تاریخ تحت پوشش کابینه وزیران ترکمنستان که زیر نظر مرکز مشاوره علم و تکنیک ریاست جمهوری ترکمنستان (بجای آکادمی علوم سابق بعداز سال 1997/م. در ترکمنستان کادمی علوم جمهوری ترکمنستان در حال حاضر همزمان با دومین دوره ریاست جمهوری قوربانقلی بردی محمداف به سیستم قبلی خود باز گشت و دو باره همان عنوان سابق خود «آکادمی علوم جمهوری ترکمنستان» را باز یافت.) یک هیئت از محققّین سرشناس از جمله آکادمیک دکتر یگن آتاقارّیف مدیر انستیتو پژوهشی باستانشناسی و آنتروپالوژی، دکتر همراه یوسوپ اف آنتروپالوژیک و اتنولوژیک از پژوهشکده تاریخ و آنه قربان آشیراف مدیر انستیتو دستنوشته های تاریخی تورکمنیستان، … مدّتی در ارمنستان مشغول تحقیق و پژوهش در باره اشتراکات تاریخی و فرهنگی ارمن – ترکمن بودند.

بریده نشریّه شماره 58 ح. ب. مدیا – تورنتو

آنها در طی تحقیقات خود یک سری میکروفیلمها و کپی دستنوشته هایی از یافته های خود را در اختیار محققین آکادمی علوم تورکمنیستان قرار داده بودند که در بین آنها چند اثر به دوره حکمرانی قاراقویونلوی ها، به آثار جهانشاه قاراقویونلی مربوط می شد که از روی همان نسخه مجموعه شعرهای جهانشاه حقیقی را از دستنوشته آن که به خط الفبایی عربی- فارسی تحریر شده بود، به حروف کریلیک روسی برگردانده شده است.

بر استناد کپی دستنوشته ها و تدقیق آن با آخرین نسخه چاپی فوق با عنوان «جهانشاه حقیقی»[[1]] ، با چند نمونه ترجمه بفارسی اشعار، به حروف الفبائی ترکمنی کلاسیک (عربی- فارسی) برگردانده شده است. در برگردان آن با اینکه در نسخه چاپی کریلیک چند مورد به اشتباه برگردانده شده بود، مع الوصف، با تصحیح آن موارد در متن با توضیح پاورقی، سعی شده است که متنونی عاری از اشتباه ارائه گردد.

علاوه بر این نیز با صاحب نظران امور در حول و حوش این موضوع بحث و تبادل نظرهایی صورت گرفته است که از جمله آنها: ملاقات مکرر در مورد این موضوع با جناب آقای ولی محمد آخون ارزانش در آمریکا، استاد دانشگاه دولتی دولت محمد آزادی ترکمنستان و کارشناس عالی رتبه اختصاصی در انتستیتو پژوهشی دستنوشته های تاریخی وابسته به آکادمی علوم ترکمنستان، همچنین با دکتر ضیاء صدرالاشرفی فارغ التحصیل از دانشگاه سوربن فرانسه تحت مشاورت پروفسور مارسل که زحمت کشیدند و این اثر را نکته به نکته مورد مطالعه و بررسی خود قرار دادند و نکته نظرات خودرا ضمن اضافه کردن موردهایی، اسناد بسیار مهمی را در اختیارم قرار دادند که اشاراتی دارد بر یکی از حوادث و احوالات ناگوار آن ایام و با درج آن در این پژوهش، اثر وزن خاصی را بر خود افزودند.

 نکته دیگر در این پژوهش که از اهمیت ژئوپولیتیکی تاریخی برخوردار است، تعیین حدود و ثغور دولت ترکمنی قاراقویونلی ها می باشد که میتوان بر استناد آن مرزهای دولت سلسله قاراقویونلی ها را تدقیق و مستند نمود، آن عنصر از مواد تاریخی مربوط به جنگ و مسالمت جهانشاه با ابو سعید تیموری است که لشکر قاراقویونلی تا هرات پیش می روند و در آنجا بدستور جهانشاه، علماء و روحانیون شهر وادار می شوند که بنام پادشاه ترکمن(جهانشاه) خطبه بخوانند و پول رایج آنجا را نیز بنام وی سکّه زده شود. …

سکَه های طلا که بعداز تصرف شهر هرات در سال ۱۴۵۸
بنام جهانشاه زده شده
است.

… در نتیجه این توافقات شرق سمنان از آن ابوسعید و غرب آن که شامل: غرب سمنان، ری،، جرجانیه و نواحی داش اوغوز که شامل مانغیشلاق، اوستی یورت، اوزبوی، بالکان و گرگان که در آن ایام «دشت قبچاق» نیز نامیده میشد و زمانی بدست مغولان افتاده بود، تحت انقیاد دولت ترکمنان قاراقویونلی در می آید. …

رسم توضیحی 3. محدوده مرزی مربوط به دوره حکمروایی
ترکمنان قاراقویونلی که برنگ زرد نشان داده شده است.

یاشار پورعلی:

مایه های ادبی و عرفانی سبک اشعار جهانشاه حقیقی در چه میزانی قرار دارد؟

 د. خانگلدی اونق:

حال اشاره ای داشته باشیم به مایه ها و عناصر اشعار شاعر اندیشمند.

اشعاری که در این بررسی آورده شده است، غیر از تعدادی رباعیات، عمدتاً در قالب غزل سروده شده است. سبک شعری غزل از ایام قدیم یکی از قالبهای رایج در ادبیات ترکی اوغوز (اعم از ترکمنی، ترکی آذربایجانی و ترکی ترکیه، تورکمن عراقی، …) می باشـد. در اینگونه از سبک ادبی زیبائی شناسی و روح نفیس انسان وصف و همچنین گره احساسات بدیع انسان در آن نرم و انعطاف پذیر می گردد. …

تأثیر سبک و سیاق حروفیزم که مربوط به «مکتب حروفیه» می شود بالکل، تأثیر سبک ادبی شاعر نامدار و عارف با فراست تورکمان عمادالّدین نسیمی بلاخص، در آن کثیراً احساس میشود. از این رو میتوان در آن تندنس های حروفیزم را بوضوح مشاهده نمود. در متن یک نمونه از اشتراک عقیدتی جهانشاه با عمادالّدین نسیمی در اشعار «سنده دیر»، «نزدِ توست» از حقیقی و شعر «منده دیر»، «نزدم است» از نسیمی مورد بررسی قرار می گیرد که در یک سبک و مکتب فکری و صنایع ادبی سروده شده است.

برای مثال در این شعر از «دیوان حقیقی»:

« سنده دیر»، « نزدِ توست»

اصل شعر:

ای مَلـَک سیما! نه جان سن؟ وجهه رحمان سنده دیر.

مصحف حق دئرجمالئنگ، شرح برهان سنده دیر.

ترجمه شعر:

ای مَلَک سیما! چه جان هستی؟ وجهه رحمان نزدِ توست.

مصحف حقّ است جمالت، شرح برهان نزدِ توست.

اصل شعر:

نا فضول جاوید از آن صد امر تورار عالی،

جمله عالم سنینگ ظنّینگ، چه فرمان سنده دیر؟

ترجمه شعر:

نا فضول جاوید از آن صد امر برخیزد عالی،

جمله عالم مظنون توست، چه فرمان نزدِ توست؟ …

… و با این قطعه از شعر عمادالّدین نسیمی مقایسه می شود!

« منده دیر»، «نزدم است»

اصل شعر:

عاشقا! گلگیل بأری، جان بیرله جانان منده دیر،

زاهدا! سن بأری گل، دین بیرله ایمان منده دیر. …

ترجمه شعر:
عاشقا! پیش آی، جان و جانان نزدم است،

زاهدا! پیش آی تو، دین و ایمان نزدم است.

اصل شعر:

حق تعالی ایندِریپدیر آسِماندان دؤرت کتاب،

من آنئ منظور قئلمان، چونکه قرآن منده دیر.

ترجمه شعر:

حقّ تعالی نازل کرد از آسمان چهار کتاب،

من آنرا منظور نخواهم، چونکه قرآن نزدم است. …

چنانکه میدانیم در آثار بدیع غزل در زبانهای عربی، فارسی و ترکی چهره، خورشید، دنیای منوّر، تصاویر زیبای انسان همچون لبها، ابروان و زلفهای افشان، … جایگاه ویژه ای دارند. چنانکه شاعر در ابیات زیر استادانه بدان می پردازد:

تا دمی از چهره آن دلبر براندازد نقاب،

دیده ها را نور بخشاید فروغ آفتاب.

… در ابیات لیریکی و عاشقانه شاعر عشق، مهر و محبّت، دوستی و انسانپرستی که از ویژگیهای برجسته و باشکوه بعضی از مکاتب عرفانی "عصر سُنّت" است، به وفور دیده میشود.

این اثر بر محوریّت دستوری زبان ترکی تورکمنی با کلمات عربی، فارسی همچون تار و پود چنان بهم بافته شده است که در آن سیمای یک جامعه سه زبانه سنتی را با تمام رنگارنگی خود مشاهده میکنیم که بر پایه یک سیستم حکومتی محروسه که در بطن خود دموکراسی سنتی را پرورش می دهد، بنا شده است.

همچنین در آثار حقیقی دهها نمونه از اشعار او در قالبهای لیریک رباعی و تغزلّی سروده شده است. قالبهای لیریک رباعی نیز در ادبیات ترکی - ترکمنی از دیرباز مرسوم بوده است. حقیقی با تکیه بر تجربیات ادبی خود در این سبک از ادبیات ترکمنی اشعار بسیار جالب و با شوری از خود بیادگار گذاشته است. میراثهای ادبی این شاه شاعر عارف، تبیین کننده بسیاری از اوضاع ادبی و مکتبی و سبک بدیع ادبیات ترکی ترکمنی ایام خود می باشد که آن ادبیات، زبان رسمی ادبی حکمروایان ترکمن در ایران بوده است.
چنانچه اگر اینگونه از آثار و میزان – میراثهای ادبی ترکی ترکمنی تا به امروز با سلسله مراتب ادبی- صناعی و بداعت مکتبی خود، راه پیشرفت طبیعی را در عرصه ادبیات طی می کرد، بی شک شعر و ادبیات کنونی ترکی ترکمنی در این سطحی که امروز در ایران شاهد آن هستیم نبوده، بلکه صنایع بدیع ادبی آن به مراتب بیش از اینها وسعت و غنا می داشت. …

آقای دکتر! در مورد تحصیلات آکادمیکی به چه موفقیّتهایی نائل آمدید؟

د. خانگلدی اونق:

اینجانب از سال 1989 تا 2005 در انستیتو تاریخ آکادمی علوم جمهوری تورکمنیستان مشغول به کار بودم. در سال 1995 رساله ای با عنوان: «تاریخ فرهنگ، اتنولوژی، اقتصادی و اجتماعی ترکمنان ایران (مربوط به قرون XIX-XX)» طی نمودم.

رسم توضیحی 5 ترجمه به انگلیسی دیپلم صادر شده از جانب
کمسیون عالی صدور گواهی تحصیلات آکادمیکی مربوط به دکترا

این رساله علمی در شورای عالی هیئت علمی ویژه دفاع از رسالات دکتری بشماره کد تخصصی «۰۷.۰۰.۰۲-(07.00.02)» مربوط به «کمسیون عالی صدور گواهی تحصیلات آکادمیکی علوم ترکمنستان وابسته به آکادمی علوم مرکز مسکو»، در انستیتو تاریخ شاجا باطیراف در جمهوری تورکمنیستان دفاع گردید.

این رساله از سال ۱۹۹۱ شروع و در نیمه دوَم ماه دسامبر سال ۱۹۹۵ (مجلس شورای عالی علمی در تاریخ نیمه دوَم ماه ژانویه ۱۹۹۶برگزار گردید.) در پژوهشکده تاریخ آکادمی علوم ترکمنستان (این پژوهشکده در طول فعالیَت خود از سال ۱۹۳۶ که در زمینه انستیتو پژوهشی علمی ترکمن با عنوان «پژوهشکده تاریخ» ایجاد گردیده بود، در ادوار بعداز آن، عنوان های متفاوتی را برای پژوهشکده برگزیدند،: «پژوهشکده تاریخ شاجا باطیراف آکادمی علوم ترکمنستان،- تا سال ۱۹۹۷ و انستیتو پژوهشی تاریخ تحت پوشش کابینه وزیران ترکمنستان، – تا ۱۲ ژوئن سال ۲۰۰۹ ، و تا حال حاضر انستیتو پژوهشی تاریخ آکادمی علوم ترکمنستان) در حضور اعضاء محترم هیئت علمی ازجمله:

- به رهبری علمی آکادمیک ترکمنستان پروفسور آنا نفس اف، مرات آنا نفس اویچ

- به رهبری و مدیریَت مدیر انستیتو پژوهشی تاریخ ش. باطیراف آکادمی علوم ترکمنستان و عضو وابسته خبرنگاری (کرریسپاندنت) آکادمی علوم ترکمنستان، پروفسور آتامامداف، نوری ولیویچ،

- به رهبری و نظارت وزیر آموزش و پرورش ترکمنستان و عضو کمسیون عالی صدور گواهی تحصیلات آکادمی علوم ترکمنستان پروفسور قارایف، ارجب دوردی قارایویچ،

- با حضور و نظارت اعضاء شورای عالی هیئت علمی آکادمی علوم ترکمنستان و به عنوان تشکیلات خارج از آکادمی، اشتراک نمایندگان دفتر مدیریَت دانشکده تاریخ دانشگاه دولتی مختومقلی فراغی ترکمنستان (ماکسیم گورکی سابق).

- مشاوران رسمی:

- پروفسور جیکییف، آتا جیکییویچ – دکترای علوم تاریخ از انستیتو پژوهشی تاریخ آکادمی علوم ازبکستان شوروی، و عضو فرهنگستان (آکادمسین) در آکادمی علوم ترکمنستان.

- کاندایدای علوم فیلولوژی از انستیتو زبان و ادبیات مختومقلی آکادمی علوم ترکمنستان، دکتر نورباداف، قاسیم،

همچنین دیگر محققین و پژوهشگران ترکمنستان از جمله آکادمیک زبان و ادبیات ترکمنستان و ترکمن های ایران پروفسور نورمحمَد آشورپور مرداف و با شرکت رهبر ملی – مذهبی ترکمنان ایران ولی محمد آخون ارزانش استاد دانشگاه دولتی دولت محمد آزادی ترکمنستان و کارشناس عالی رتبه اختصاصی در انتستیتو پژوهشی دستنوشته های تاریخی وابسته به آکادمی علوم ترکمنستان همچنین دکتر آیدوغدیف محمد آیدوغدیویچ وزیر مشاور و دبیر اول جمعیّت اتّحادیّه انسانی ترکمنهای جهان و دیگر محققین و مدعوین حاضر در مجلسی که نطق و سخنرانی ها تا ۴-۵ ساعت بطول انجامید، از جانب بنده که در آن زمان دانشیار پژوهشی انستیتو تاریخ ش. باطیراف آکادمی علوم ترکمنستان بودم، جهت اخذ و طیّ درجات علمی «نامزدی علوم (کاندیدای علوم)» و «دکترا» دفاع گردید. …

[1] . ҖАХАНША ХАКЫКЫ, «Гошгулар Диваны», ТМГИ, АШГАБАТ – 1999. 120 сах. [1. Jahanşa Hakyky, “Goşgylar diwany”, TMGI, Aşgabat – 1999 ỳyl, 124 sah.].

[2] . «دیوان حقیقی، جهانشاه»، نوشته و پژوهش: دکتر خانگلدی اونق، انتشارات: «بهجت»، چاپ: گلشن، تهران- سال ۱۳۹۲، صص. ۲۴۸

تورنتو – سردبیر نشریه «حیدربابا»: یاشار پورعلی – 10/10/2014 – م.